نظری بر فاگوزیست
پدیدهای به نام فاگوزیست!
کتابی خوشرنگ و لعاب با کاریکاتوری جذاب از یک گوریل و مورچه را از قفسه ی کتابفروشی برمیداری. در نظر اول و بدون این که جمله ای از مطالب درون کتاب را خوانده باشی، کتابی به ظاهر جذاب را در دست گرفته ای! جذاب و رنگی و البته بسی حجیم! عنوان کتاب را میخوانی: «فاگوزیست (زیستخوار)، زیستشناسی و آزمایشگاه1». ظاهراً کتابی کمک درسی است برای یادگیری بهتر و آسانتر کتاب زیستشناسی سال دوم تجربی که قاعدتاً مخاطبین آن هم باید دانشآموزان همین پایه باشند. به توضیحات پشت جلد کتاب نگاه میکنی! بسیار وسوسه انگیز به نظر میرسند: «توضیح خط به خط کتاب درسی، مفاهیم ترکیبی، جداول متعدد، سبک نگارش منحصر به فرد و .............»
آخرین صفحه ی قبل از جلد پشتی کتاب را که باز میکنی، شماره ی صفحهی 424 کمی توی ذوقت میزند یا حتی می ترساندت! سریع کتاب را تورق میکنی! سر تا ته همه ی صفحات کتاب توضیح است! نوشته پشت نوشته! خط به خط! و لابه لای انبوه نوشته ها هر از چندی تصویری رنگی! بدون حتی یک عدد تست و پاسخ کلیدی و پاسخنامه ی تشریحی! این، یعنی توضیحِ کتاب درسی 125 صفحه ای در 424 صفحه متنِ درسی فشرده! خوب شاید توضیحات بسیار کامل و روان و جامعی داده اند؟ شاید آنقدر توضیحات روان و منسجم و قابل فهم باشد که اصلاً متوجه نشوی چگونه این کتاب را خواندهای؟
یافتن قیمت 32000 تومانی کتاب، به ابتدای آن و صفحه ی مشخصات رجوع میکنی. یک صفحه جلوتر، چشمت میافتد به «فهرست مطالب» و ترس و تعجبت بیشتر میشود! در فهرست مطالب، از مهمترین و سختترین و پرنکته ترین فصل کتاب زیست سال دوم تجربی، یعنی فصل «گردش مواد» یا همان فصل 6 خبری نیست! پایین صفحه ی فهرست، توضیحی نظرت را جلب میکند: «... به دلیل اهمیت فصل 6 (گردش مواد)، این فصل را میتوانید به طور جداگانه و در 75 صفحه و به قیمت 7000 تومان، تهیه کنید»!!!! سریع حساب میکنی که کل کتاب کمک درسی زیستشناسی سال دوم تجربی، را در 499 صفحه و به قیمت 39000 تومان باید تهیه کنی! اما چون همه ی دوستانت به تو گفته اند که این کتاب رادارند و تو نمیخواهی که در بین آنها به خساست و بیسوادی متهم شوی، و در عین حال سرنوشت خود را به داشتن یا نداشتن این کتاب مرتبط میبینی، از فکر کردن به حجم و قیمت کتاب دست برمیداری و با نیت خرید این شاهکار بیبدیل، به درون آن نگاهی میاندازی! و تازه از این جاست که ماجراهای تو و فاگوزیست شروع میشود!
با کمی دقت در متن کتاب و خواندن بخشهایی از چند صفحه به طور کاملاً تصادفی، اولین سوالی که به ذهنت میرسد این است که «بالاخره مخاطب این کتاب کیست»؟ اگر مخاطب، دانش آموز سال دوم تجربی است، پس چرا بیش از نیمی از مطالب کتاب، به اسم نکات ترکیبی از مطالب کتابهای سال سوم و پیش دانشگاهی پر شده است؟ آن هم بدون هیچ توضیحی و کادری و ترتیبی! متعجب می شوی که چگونه و چرا هنوز توضیح مطالب سال دوم شروع نشده، با عنوان «یادآوری»!!!!!!!!!!، مطالب سال چهارم یا همان پیش دانشگاهی را باید «به یاد بیاوری»!!!!!!!!!! هر چقدر هم فکر میکنی به یاد نمی آوری که چگونه به عنوان یک دانش آموز سال دومی، مطالب درسیِ دو سال «بعد» را قبلاً خوانده ای و الان باید آنها را مرور کنی!!! و با خود فکر میکنی که به عنوان دانش آموزی که تصمیم به مطالعه ی کامل و نکتهای سختترین کتاب زیستشناسی دوره ی تجربی (زیست سال دوم) گرفته ای، مواجه شدن با انبوهی از مطالب سالهای بعد چه ارزش آموزشی و علمی ای دارد؟ و اگر این کتاب کتابی برای مرور نکات کنکوری است، پس چرا به گونه ای ارائه شده است که دانش آموز سال دوم تجربی گمان کند که این کتاب برای او نوشته شده......
باز هم به درسنامه نگاه میکنی! دقیقتر از قبل! میخوانی و میخوانی و بالاخره در یک کلام به این نتیجه میرسی که این کتاب، «هیاهویی بسیار برای هیچ» است! کتابی دیگر که تنها نقش ترویج «جوّ کنکوریِ مسموم و به دور از تفکر و حافظه محور» را دارد
نفتی بر آتش اظطراب کنکور. ترویج حفظ کردن کورکورانه ی مطالب، تکرار بیش از حدّ نکاتی خنده دار و زائد و بعضاً بسیار بدیهی که در موارد بسیاری مستقیما مشغول استهزاء شعور مخاطب است. مانند تکرار چند باره ی این «نکتهی مهم» و «مقایسه ی خَفَن» که حشرات 6 پا و عنکبوت 8 پا دارد (حداقل سه بار، یک بار در صفحهی 8 و دو بار در صفحهی 10)!!!!!! یا مقایسه ی خنده دار، غیر علمی، بچگانه و غیر ضروری شکلِ شماتیک سلولهای میانبرگ اسفنجی با شکل سلولهای بدن هیدر و لوله های نفرون با هم تحت عنوان «توضیح و بررسی موشکافانه» در صفحه ی 193، به دلیل این که نقاش شکل دو مورد اول را بر حسب سلیقه مکعبی کشیده است!!!!!!!!!
و اما وقتی نوبت به تعریف مفاهیم مهم و پایهای علمی میرسد، باز هم همان آش و همان کاسه ی قدیمی را میبینی! تعاریف گنگ، سربسته، بدون منبع علمی و تکرار همان مفاهیم مبهم کتاب، این بار در قالب نکته! آن جایی که مثلاً یک بار برای همیشه باید مولکول آلی را به گونه ای تعریف کرد که هیچ شبهه ای در هیچ جا برای دانش آموز باقی نماند، این جمله ها را عیناً و به ترتیب در صفحهی 14 میبینی: 1- «مواد آلی میتوانند در طبیعت و خارج از سلول نیز تولید شوند». 2- «موادکربنداری که در سلولها ساخته میشوند، مواد آلی نام دارند». و 3- «هر ماده ی کربنداری که در داخل سلول ساخته شود، لزوماً ماده ی آلی نیست» (این جمله ها هر کدام دو بار در همان صفحه تکرار شده است). و در آخر تو می مانی و این که این جمله را بالاخره چگونه کامل کنی: «ماده ی آلی ماده ای است که ............».
باز هم کتاب را ورق میزنی! به دنبال آنچه در پشت جلد به تو وعده داده بودند: جداول مفهومی و نکته دار، چند نمودار مفهومی، چند تکته و تعریف علمی گره گشا، ولی دریغ.........
گیج و خسته و ناامید، بابت این که بالاخره این کتاب را میخواهی بخری یا نه؟ و فرضا اگر آن را خریدی، چگونه قرار است این همه مطالب تکراری و بی ربط را در حافظه نگاه داری؟ و آیا اصلاً نیازی به پر کردن ذهن بااین همه مطلب حفظی هست یا نه؟، بیش از پیش دچار اضطراب میشوی....... و باز هم احساس میکنی که در پیداکردن یک درسنامه ی مختصر و مفید برای زیستشناسی پایه، ناموفق بوده ای….......
کتابهای «فاگوزیست»، نه تنها دوایی برای درد کتابهای زیستشناسی دوران دبیرستان نیستند، که خود متاسفانه به مدد تبلیغات، جوّزدگی و چشم و هم چشمی دانش آموزان دارند به دردی پیشرونده در نظام آموزشی زیستشناسی ما بدل میشوند: «منجمدکردن فکر و قدرت استدلال دانش آموزان
امضا محفوظ
منبع : پیج اینستاگرامی کنکور وارتان
https://www.instagram.com/konkur_vartan/
تشکر شده:
کانال آلم