راکد ماندن رشد علمی در ایران طی دو سال/ دولت، مجلس و وزرا به فکر باشند

به گزارش خبرنگار دانشگاهی گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران؛ اخیرا از سوی برخی از سایت‌ها و خبرگزاری‌ها، اخباری در خصوص کاهش رتبه علمی ایران منتشر شده است که البته در این رابطه هر یک از مسئولان نظرات متفاوتی داشتند تا حدی که تصمیم گرفتیم به سراغ دکتر مهراد بنیانگذار رتبه علمی در کشور برویم تا کاملا از جزئیات این امر مطلع شویم.

متولد چه سالی هستید و در کجا تحصیلات متوسطه را به پایان رساندید؟
من متولد 1325 در تبریز هستم و تحصیلات ابتدایی و متوسطه  را در تبریز به اتمام رساندم و در مقطع کارشناسی در رشته جغرافیا در دانشگاه تبریز فارغ‌التحصیل شدم و بعد از آن به خدمت سربازی رفتم.

ادامه تحصیل شما در رشته جغرافیا بود؟
ادامه تحصیل من در رشته برنامه‌ ریزی شهری بود که در دانشگاه انگلستان فارغ التحصیل  شدم سپس به ایران برگشتم و در دانشگاه تهران در دو رشته کتابداری و زبان شناسی قبول شدم که در نهایت رشته کتابداری را برای ادامه تحصیل انتخاب کردم.

آیا همزمان با تحصیل مشغول کار  در موسسه‌ای هم بودید؟
همزمان با تحصیل در دانشکده علوم سیاسی دانشگاه تهران و در مرکز اسناد دانشگاه شهید بهشتی مشغول کار و تحصیل بودم، سپس در سال 1355 با استفاده از بورس دانشگاه شیراز در رشته علوم اطلاعات در ایالت اهویای آمریکا که یک دانشگاه خصوصی بود مشغول تحصیل شدم و پس از یک سال از پیروزی انقلاب اسلامی در آبان سال 1358 به کشور بازگشتم.

وی در ادامه به تاسیس کتابخانه وزارت رفاه اجتماعی اشاره کرد و اظهار داشت: پس از بازگشت کتابخانه وزارت رفاه اجتماعی را تاسیس کردم و با انجمن کتابداری و اطلاع رسانی همکاری خود را آغاز کردم، تا حدی که به دلیل کمبود کتابداری در ایران دوره‌های کوتاه مدت در این رشته را در استانهای اصفهان، شیراز و تبریز بر قرار کردیم.

آیا رشته کتابداری را باعلاقه‌ انتخاب کردید؟
انتخاب این رشته آگاهانه بود. با توجه به اینکه در دو رشته مجاز به ادامه تحصیل بودم اما رشته کتابداری را انتخاب کردم. چرا که علم و تمدن به ویژه در منطقه بین‌النهرین تاریخ پیدایش کتابخانه و تاسیس کتابخانه در مطالعات علمی و فرهنگی دانشمندان اثر گذار بوده است و هم اکنون خوشحالم که در گسترش علم در ایران اثر گذار بوده‌ام.

بحث رتبه بندی در ایران از چه سالی مطرح شد؟
یکی از افتخارات در ایران تاسیس نظام رتبه بندی بود که البته در سطح دنیا در سال 2003 بحث نظام رتبه بندی تایمز، شانگهای در سطح دانشگاه‌ها مطرح شد، چنانچه گزارش سالنامه در پایگاه علوم استنادی با موقعیت ایران، رتبه بندی را جز معقوله‌های سنجش به شمار می‌آورند ضمن اینکه ISC در سال 89 در کشور مطرح شد تا حدی که این امر در میان دانشگاه‌ها و روسای دانشگاه‌ها کمتر مطرح شد و آنها اطلاع چندانی در این خصوص نداشتند.

وی اظهار داشت: در سال 1382 وزارت بهداشت نظام رتبه بندی خود را مطرح کرد که البته بیشتر شبیه ارزیابی بوده است و در همان سال گروه ارزیابی علم در دبیر خانه شورای انقلاب فرهنگی مطرح شد، البته این در حالی است که در ابتدا دولت دهم به فکر تاسیس نظام رتبه بندی بومی افتاد که آن هم بیشتر شبیه ارزیابی بود.

مهراد در ادامه  گفت: بالاخره در سال 1389 در ISC رتبه بندی آغاز شد که البته این امر با پیشنهاد زاهدی در نشست وزرای آموزش و تحقیقات علمی کشورهای اسلامی مطرح شد و به این ترتیب من بنیانگذار رتبه بندی علمی در کشور و موسس ISC در ایران شناخته شدم.

آیا رتبه بندی علمی در ایران رو به پیشرفت است؟
دانشگاهها باید به سمت بین‌المللی شدن حرکت کنند و با توجه به پدیده جهانی شدن شاهد جذب بهترین اساتید و دانشجویان در برخی از دانشگاه‌های کشور هستیم، البته کشور ما به دلیل انقلاب اسلامی و انقلاب فرهنگی و جنگ تحمیلی چندین سال را به صورت گذرا سپری کرد چنانچه تنها 12 دانشگاه با 160 هزار دانشجو در ابتدا در کشور وجود داشت و تولید  علم در آن زمان زیاد رایج نبود و حتی جمع تولیدات علمی ایران در آن زمان 400 مقاله بود در حالی که بعد از انقلاب اسلامی در دهه 1370 تعداد دانشگاه‌ها به ویژه دانشگاه‌های تحصیلات تکمیلی افزایش یافته است.

وی در ادامه گفت: در سال 2012 یعنی اواخر دولت دهم تعداد مقالات ایرانی در اسکوپوس به 40 هزار و در تایمز به 30 هزار رسید و در سال 2013 و 2014 رشد علمی ایران راکد ماند و میزان تولیدات علمی در ISI از 30 هزار مورد بیشتر نشد بنابراین هم اکنون زمان مناسبی است که وزارت خانه‌های علوم و بهداشت و شورای عالی انقلاب فرهنگی در این عرصه ورود پیدا کنند و علت راکد ماندن علمی را در سال‌های 2013 و 2014 بررسی کنند، البته این در حالی است که دانشجویان و مراکز تحقیقاتی دانشگاه‌ها همچنان فعالیت دارند.

نظر شما در خصوص علت راکد ماندن رتبه علمی کشور چیست و چه پیشنهادی دارید؟
سالهاست که رهبر انقلاب اسناد بالا دستی را مورد تایید قرار می‌دهند و کسب مقام اول را در سند چشم انداز 1404 مطرح می‌کند، چنانچه ما نقشه جامع علمی کشور را داریم که سیاست‌های کلی علم و فناوری از سوی رهبر ابلاغ شده است بنابراین کاهش رشد علمی به هیچ وجه قابل قبول نیست.

وی افزود: در این میان باید بر سهم پژوهش از تولید ناخالص نیز اشاره شود چنانچه در سالهای قبل میزان تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی 67 صدم درصد بود و در سال‌های اخیر به 50 صدم درصد رسید و آماری که در ویکی‌پدیا از قول قائم مقام وزارت بهداشت به آن اشاره شده 12 درصد بوده است و این فاجعه آمیز است بنابراین این امر به دولت برمی‌گردد که باید از وزرا در خواست کند و از مجلس بخواهد که نسبت به افزایش تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی اقدام کنند تا به 4 درصد برسد.

وی خاطر نشان کرد: بدون افزایش بودجه دانشگاهها، تامین تجهیزات ضروری در آزمایشگاههای دانشگاهها، بدون جذب دانشجویان فرهیخته و ممانعت از مهاجرت دانشجو نمی‌توان افق تازه‌ای دراین زمینه داشت.

گفت‌وگو از محبوبه دل انگیز